Het ND-debat over de hel was een waardig debat over een
moeilijk onderwerp. De moeilijke vragen kwamen aan de orde. Bescheiden beginnetjes
van antwoorden werden geformuleerd. Het mooiste vond ik dat de drie sprekers duidelijk
niet waren gekomen om elkaar vliegen af te vangen, maar om oprecht hun visie te
geven, wat ze goed afging. De angst die ik van tevoren over het debat had, is
niet uitgekomen. Hulde.
Waar ik echter moeite mee had was het hele frame waarin de
discussie door het ND was gezet. Dat was al te zien aan de hashtag #hemelhel en aan de
levensgrote wegwijzer die de hele avond geprojecteerd werd met daarop heaven –
hell. Hoewel de sprekers af en toe behoorlijk helder duidelijk maakten niet in
dat paradigma te denken, bleef het boven de markt hangen.
Mijn moeite met het frame hemel-hel is dat de hel op deze
manier teveel eer krijgt. Hemel en hel lijken in dit geval elkaars gelijkwaardige tegenhanger
te zijn, waardoor de aarde in de schaduw komt te staan. De aarde is dan niet meer dan een schaduwland waar je definitieve bestemming - hemel of hel - bepaald wordt.
Een collega stuurde deze scherpzinnige tweet de wereld in:
#hemelhel De hel is een maaksel van mensen. Want waarom spreekt God niet over de hel tijdens de schepping van hemel en aarde? (Robert-Jan v. Amstel)
De spijker op zijn kop. De hel is niet zoals de hemel een
schepping van God. Alsof God naast zijn eigen woning nog een folterkamer heeft
ingericht voor zijn vijanden. De hel, dat is wat de mensen van Gods schepping
hebben gemaakt en nog steeds maken. Net zoals het kwaad niet meer is dan de
afwezigheid van het goede, zo is hel de afwezigheid God. Zo bezien doet de hel
haar intrede als de mens uit het paradijs verjaagd wordt.
Jezus zelf heeft het dan ook niet over de hel als
tegenhanger van de hemel, maar als tegenhanger van het koninkrijk van God (Luc.
13:28), ofwel de vernieuwde schepping. Een nieuwe schepping die opnieuw wordt
aangeduid in de tweeheid van hemel en aarde (Opb. 21:1).
Zoals een ander, al even scherp, twitterde:
Het hele debat #hemelenhel #hemelhel zou misschien eigenlijk beter #nieuweaardehel moeten heten. In de hemel vliegen vogels. (@vreemdgeluid)
Jezus is gekomen om Gods koningschap over zijn gevallen
schepping terug te brengen. Om deze schepping weer te doordringen met liefde en
recht. Daarom is Hij gestorven en opgestaan. Iedereen die zich tegen Zijn liefde en recht blijft
verzetten komt niet in het koninkrijk, aldus de ernstige boodschap van Jezus. Niet
het niet-geloven in Jezus zal de buitenblijvers zwaar worden aangerekend (Matt.
7:21), maar een leven in onrecht (Luc. 13:27). Het leven is belangrijker dan de
leer.
Het is dan ook holle retoriek als je stelt dat Jezus meer
over de hel dan over de hemel heeft gesproken. Jezus heeft inderdaad nauwelijks
gesproken over de hemel als plek waar de doden heengaan. Dat past ook helemaal
niet de boodschap die Hij had. Hij kwam geen mensen redden om naar de hemel te verplaatsen,
maar kwam Gods koningschap naar de aarde brengen. In vrijwel ieder
gedeelte waar Jezus waarschuwt voor de hel staat dat in de context van het
koninkrijk dat Hij brengt. En Jezus heeft een stuk meer over het koninkrijk
gesproken dan over de hel.
De verhouding tussen koninkrijk en hel is niet symmetrisch,
alsof de hel net als het koninkrijk een bestaande plaats is, door God geschapen.
De essentie van hel is buiten staan (Luc. 13:25). Het gaat om buiten tegenover
binnen. Duisternis tegenover licht (Matt. 8:12). Het gaat erom dat deze aarde
een plek wordt waar alle overheden, machten en krachten onttroond zijn en waar
God als koning heerst. De kwade machten en hun handlangers kunnen daar
simpelweg niet meer aanwezig zijn.
Voor wat de mens betreft die buiten komt te staan is dat een
voortzetting van de beweging die in het paradijs is begonnen. Toen kwamen Adam
en Eva buiten te staan, de weg naar het leven geblokkeerd (Gen. 3:24). Zo blijft
de weg naar het leven geblokkeerd voor alles wat verwerpelijk is en iedereen
die zich met gruwelijke dingen en leugens inlaat (Opb. 21:27).
Kortom: met de ‘hel’ als een ‘plek’ die nu al ‘bestaat’ kan
ik vanuit de Bijbel niet zoveel. Met de hel als functie van Gods gerechtigheid des te meer. De hel is uiteindelijk het gevolg van Gods ‘ja’
tegen zijn schepping. Machten en mensen die daar ‘nee’ tegen zeggen hebben dat
aan zichzelf te wijten.
Om nog even terug te komen op het debat: de vragen uit de zaal bleven helaas erg in het frame hemel-hel hangen. Gelukkig wisten de sprekers zich daar regelmatig aan te ontworstelen. Zoals in de slotstatements bleek: "het geloof in de hemel motiveert me om hier met de voeten in de modder te staan, in de hoop dat het groene gras door de modder heenkomt" (citaat uit m'n hoofd).
"Blijf de aarde trouw en geloof niet degenen die van bovenaardse hoop spreken", zei Nietzsche. Hij kan gerust zijn: Een christen blijft de aarde trouw, juist omdat hij bovenaardse hoop heeft. Omdat God de aarde trouw blijft.