Een grote verdrukking als nooit tevoren - reactie op reacties (2)

Hierbij het beloofde vervolg op mijn blog van gisteren. 

Zowel Henk Poot als Willem Glashouwer wijzen voor hun verwachtingen aangaande het herstel van Israël op de grote rede die Jezus in Matteus 24 houdt (vgl. Marc. 13 en Luk. 21). In mijn blog heb ik aangegeven dat ik dat hoofdstuk lees tegen de achtergrond van de val van Jeruzalem in het jaar 70. Merkwaardig genoeg gaan beiden daar niet op in en doen ze niet anders dan teksten uit die hoofdstukken noemen en die op onze tijd projecteren. Glashouwer noemt oorlogen, aardbevingen en honger als tekenen van de naderende wederkomst (Mat. 24:6-7). Poot betrekt de grote verdrukking op de holocaust (Mat. 24:21). Beiden noemen de evangelieverkondiging aan alle volken (Mat. 24:14). En Poot noemt ook nog tekenen aan zon en maan, wat hij daar dan ook precies onder moge verstaan (Mat. 24:29). Op het eerste gezicht lijkt deze verbinding van bijbel en actualiteit zo gek nog niet, maar als we wat meer inzoomen wordt het een stuk minder plausibel.

Historisch besef

Glashouwer sluit kritiekloos aan bij een tijdgeest waarin veel mensen (niet alleen christenen) vinden dat we in barre en boze tijden leven. Hij beweert dat er in onze tijd een spectaculaire groei van het aantal oorlogen, aardbevingen en hongersnoden zichtbaar wordt. Hij onderbouwt dat vervolgens alleen voor de oorlogen. En ik zal de oorlogen van de 20^e eeuw zeker niet bagatelliseren, zeker niet qua aantallen slachtoffers. Maar daartegenover moet je wel in rekening brengen dat er de laatste twee eeuwen ook veel meer mensen zijn, zodat je de enorme aantallen slachtoffers wel af moet zetten tegen het eveneens spectaculair gegroeide aantal mensen. Dat er in de 20^e eeuw meer aardbevingen zijn geweest dan daarvoor is mij niet bekend, evenals het aantal hongersnoden. Wel weet ik dat procentueel het aantal mensen dat honger lijdt nog steeds afneemt, dat het aantal besmettelijke ziekten wereldwijd afneemt, dat de kans dat een kind z’n eerste verjaardag meemaakt spectaculair gegroeid is in vergelijking met vroeger eeuwen. En dat we, afgezet tegen de voorgaande eeuwen, steeds gezonder en gelukkiger oud worden. Daarmee beweer ik niet dat we hard op weg zijn naar wereldvrede. Ik beweer slechts dat onze tijd niet persé donkerder is dan vroeger eeuwen. Om een voorbeeld te noemen: tijdens de grote pestepidemie in de Middeleeuwen overleed 1/3 van de bevolking van Europa. Uit de laatste eeuw is een dergelijke pandemie mij onbekend.

De grote verdrukking

Henk Poot verbindt de grote verdrukking uit Mat. 24:21 zonder meer met de Holocaust. En zonder de afschuwelijke ernst van de Holocaust te ontkennen, is dat niet waar het in dat vers over gaat. De gebeurtenissen waar de directe context over spreekt spelen zich niet af in Duitsland en Polen maar in Judea (Mat. 24:16). En wel op het moment dat er een ‘verwoestende gruwel’ op de heilige plaats te zien is (Mat. 24:15).

afbeelding van de leegroof van de tempel
in de triomfboog van Titus

De verwoestende gruwel is een uitdrukking uit Daniël 9:27. In dat hoofdstuk gaat het om de daad van de Seleucische koning Antiochus Epifanes die in het jaar 168 voor Christus zo dom was om een beeld van Zeus in de tempel van Jeruzalem neer te zetten. Een gebeurtenis die leidde tot de grote Makkabeese opstand, als inleiding op een periode van een zelfstandig Joods staatje. Als Jezus expliciet naar dat beeld verwijst dan duidt dat erop dat Jezus iets dergelijks verwacht als Jeruzalem en de tempel zullen vallen. En de noot die de bijbelschrijver in vers 15 zelf toevoegt (lezer, begrijp dit goed) duidt erop dat de schrijver de lezer extra wil attenderen op het juiste inzicht in de link die Jezus legt. Deze tekst is in vervulling gegaan toen de Romeinse soldaten in het jaar 70 de tempel platbrandden en op die plek hun banieren neerzetten. Toen Jeruzalem viel kwamen er zo’n 100.000 mensen om het leven. De begeleidende oorlog kostte mogelijk aan 1 miljoen joden het leven. Een ongekende verschrikking lag op de loer.

De opmerking van Jezus over de ‘verwoestende gruwel’ in vers 15 is een inleiding waarmee hij zijn volgelingen waarschuwt dat ze op dat moment zullen moeten vluchten. Alle elementen uit vers 16-20 passen in de situatie van het jaar ’70: de bergen om Jeruzalem die een goede vluchtweg bieden, en ook de hoop dat het niet in de winter valt, want in de winter is het ook in Judea flink koud. Maar in het bijzonder de context met allerlei valse Messiassen en profeten (vers 5 en 25) die in de tijd van en direct Jezus dit soort opstanden aanwakkerden. Alles in dit hoofdstuk wijst erop dat de rede van Jezus niet over 2000 jaar later gaat, maar over gebeurtenissen die in zijn tijd al een aanvang namen. 

(Een volgende keer hoop ik wat meer te zeggen over de tekenen aan zon en maan in Matt. 24:29 en het verkondigen van het koninkrijk over de hele wereld in Matt. 24:14.)